Η ΤΕΧΝΗ ΣΩΖΕΙ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ

Γεύση από Αναγέννηση...

Ο Τζιορτζιόνε πέθανε πολύ νέος, μόλις 33 ετών (1478-1510). Το προσχέδιο, που έως τότε ήταν απαραίτητη προεργασία των ζωγράφων, αυτός το κατήργησε. Ήταν κάτι ανατρεπτικό και ανήκουστο στη Βενετσιάνικη ζωγραφική. Θέλοντας να εξυμνήσει τη αμεσότητα στη σχέση της Φύσης με την Ανθρωπότητα, ο Τζιορτζιόνε περνά και διαβαθμίζει το χρώμα κατ’ ευθείαν στον καμβά, δημιουργώντας την προοπτική με τη ματιά ερεθισμάτων άμεσων, πνευματικών, γεμάτων με κωδικούς έτσι που θα μας αναγκάσει να αναρωτηθούμε: Τι συμβαίνει εδώ; Ή μάλλον, Τι πρόκειται να συμβεί από στιγμή σε στιγμή; Ποια εμπειρία θα μοιραστούν, λοιπόν, άνθρωποι που τίποτα όμως δεν τους συνδέει; Ο Τζιορτζόνε δεν κάθεται να προσχεδιάσει, όπως γινόταν κυρίως στην Τοσκάνη, την Φλωρεντία αλλά και στη Ρώμη, που είχε τόσο μεγάλη ανάγκη να κοιτάζει προς τα πίσω τις αρχαιότητες του ένδοξου παρελθόντος της. Ο δάσκαλος του Τιτσιάνο, σκέφτεται πολύ, συλλαμβάνει καλά στο νου του την εικόνα μιας ολοκληρωμένης σκέψης κι έπειτα τη ζωγραφίζει, περιμένοντας κάτι να συμβεί, κάτι που έρχεται σαν θύελλα, αποκάλυψη ή μια μεγάλη ανακάλυψη.
Ο Τζιορτζόνε προειδοποιεί τον άνθρωπο της εποχής του αλλά και όλων των εποχών για την ανατροπή που νιώθει ότι πλησιάζει και θα ξεσπάσει από στιγμή σε στιγμή, αλλά και που ο ίδιος την έφερε πρώτος με τη νέα του τεχνοτροπία, δίχως disegno!

Τι περιμένουν Οι τρεις φιλόσοφοι (1504); Διαισθάνεται ο ζωγράφος το τέλος των βεβαιοτήτων, που θα έρθει μερικά χρόνια αργότερα, το 1527, με τη Λεηλασία της Ρώμης από τους Προτεστάντες, υποστηρικτές της Μεταρρύθμισης του Λούθηρου; Νιώθει ήδη αυτό που θα πει ο Κοπέρνικος ότι η Γη γυρίζει, όχι ο Ήλιος γύρω από τη Γη; Είναι ακόμα νωρίς μα οι μορφές των τριών ανδρών με τις τρεις ηλικίες (νέος, μεσήλικας, γέρος) που βρίσκονται την ίδια χρονική στιγμή στο ίδιο δάσος και που προέρχονται, κρίνοντας από την ενδυματολογική τους εμφάνιση, από διαφορετικές εποχές και πολιτισμούς, είναι Μάγοι ή Φιλόσοφοι; Μήπως είναι Επιστήμονες; Με ποια ιδιότητα θα προσπαθήσουν να καταλάβουν αυτό που παρατηρούν ή περιμένουν μέσα στη Φύση να συμβεί;

Θύελλα
Έτσι αναρωτιόμαστε και το τι να συμβαίνει, από πού και ως πού να συμβαίνει αυτό που βλέπουμε, κοιτάζοντας και τον άλλο πίνακα του Τζιορτζιόνε, αυτόν με την επερχόμενη καταιγίδα: τοπίο μουντό, συννεφιασμένο, πολύ βαρύς και απειλητικός ο ουρανός, και εντελώς περίεργο μια γυναίκα ημίγυμνη να κάθεται κάτω από ένα δένδρο και να θηλάζει το μωρό της, να κάθεται εκεί, ενώ έρχεται βροχή· κι ένας στρατιώτης αρματωμένος να στέκεται σε κάποια απόσταση από τη γυναίκα, περιμένοντας… Ένας άνδρας – στρατιώτης και μια γυναίκα – μητέρα με ένα μωρό, μοιράζονται μακριά ο ένας από την άλλον ένα τοπίο μοναχικό τη στιγμή που ξέρουν ότι θα ξεσπάσει μπόρα κι όμως δείχνουν ανυποψίαστοι και ατάραχοι. Τι αλλάζει στη Φύση, τι αλλάζει στον κόσμο, τι έρχεται καταπάνω στους ανθρώπους; Αυτές τις αναζητήσεις δεν θα τις απαντήσουν στη Ρώμη, όπου ο φόβος τους κάνει να έχουν ανάγκη από τις αρχαιότητες ενός ένδοξου παρελθόντος και να θέλουν μόνο να κρατηθούν από αυτές.
Τον Τζιορτζόνε απασχολεί το σήμερα και το αύριο χωρίς να παραβλέπει το παρελθόν. Στρέφεται το παρελθόν αλλά στο βαθμό που το παρελθόν μπορεί να τον βοηθήσει να βρει απαντήσεις, όπως διαβάζοντας τον Λουκρήτιο επειδή μιλούσε για την υλιστική ερμηνεία της Φύσης σε σχέση με την Ανθρωπότητα κι έτσι έδινε μια διαφορετική ερμηνεία ήταν χρήσιμη στις αρχές του 16ου αιώνα για όσους ήταν πνεύματα ανήσυχα.

Ο Τιτσιάνο σε ηλικία 9 ετών μετακομίζει στη Βενετία. Μαθητής πρώτα του Μπελίνι κατόπιν του Τζιορτζιόνε, θα ζήσει πολλά χρόνια από το 1490 έως το 1576, και, καθώς έλεγε ο ίδιος, ήθελε να είναι ο συνεχιστής του Τζιορτζόνε. Κατακτά τη Βενετσιάνικη σχολή χάρη στις δυναμικές, φανερές και έντονες χρωματικές αντιθέσεις και συνθέσεις. Παλεύει κι αυτός με τη Φύση και δοκιμάζει τις δυνάμεις του στις προκλήσεις που βιώνουν οι άνθρωποι, όπως συμβαίνει στον πίνακα που του παρήγγειλε ένας ισχυρός άνδρας της Βενετίας, ο Νικολό Αουρέλιο ως γαμήλιο δώρο στη Λάουρα: απεικονίζεται, πιθανώς η ίδια γυναίκα, με δυο όψεις, μορφές, εκδοχές· ως νέα κοπέλα ενδεδυμένη αξιοπρεπώς, σαν νύφη ίσως, που κάθεται στην μια άκρη μιας μαρμάρινης σαρκοφάγου διακοσμημένης με παραστάσεις από τη ζωή, τώρα, γεμάτη με νερό σαν... πηγή. Η ντυμένη γυναίκα κάθεται στην άκρη της και μας κοιτάζει. Στην άλλη άκρη της σαρκοφάγου, μια άλλη κοπέλα γυμνή, που μοιάζει πολύ στην πρώτη, κάθεται, κρατώντας ένα είδος λυχναριού, δεν κοιτάζει προς τα εμάς αλλά τον Έρωτα που ακουμπά στη σαρκοφάγο που είναι σαν στέρνα ή σαν μια πηγή όπου βουτά το δεξί του χέρι μέσα στο νερό. Επίγειος και επουράνιος έρωτας; Κανείς δεν ξέρει, στ’ αλήθεια, ποιος είναι ο πραγματικός τίτλος του έργου, αν υπήρχε τίτλος και αν είχε δοθεί ή αν αυθαίρετα δινόταν από άλλους.
Η φύση κυριαρχεί με τη γαλήνη των βουκολικών τοπίων στο φόντο, όπως θα αναπαριστούσε και ο Τζιορτζόνε τη φύση με τον άνθρωπο να βρίσκονται σε αδιάκοπη επικοινωνία.
Εκτός από τον έρωτα, τα καθαρώς θρησκευτικά θέματα θα απασχολήσουν τον Τιτσιάνο.

Μη μου άπτου: Ο Χριστός μετά την Ανάσταση και η Μαγδαληνή πεσμένη στα πόδια του, θέλοντας να τον αγγίξει αλλά Εκείνος την αποτρέπει (φωτο).
Σε άλλο έργο ο Τιτσιάνο θα μας παρουσιάσει την Παναγία και σαν μια απλή τσιγγάνα.

Ο χρωματικός πλούτος αναδεικνύει τον Τιτσιάνο ως τον επίσημο ζωγράφο της Βενετίας. Είναι αυτός που θα δημιουργήσει και τον τύπο, ένα μοντέλο της βενετσιάνικης γυναικείας ομορφιάς όπως είναι η ξανθή Κυρία Βιολάντε… Το χρώμα του Τιτσιάνο, χωρίς προσχέδιο, επιτίθεται με ένταση στον καμβά με χτυπήματα του πινέλου έτσι ώστε το τεντωμένο ύφασμα απαντά στην παχύρρευστη ύλη, επιστρέφοντας όλη τη ζωντάνια και την ψυχή του ζωγράφου, όπως συμβαίνει στο πορτραίτο του Άνδρα που μας κοιτάζει στρέφοντας το κεφάλι ενώ ακουμπώντας το μπράτσο κάπου όπου αναδεικνύεται ο πλούτος των ενδυμάτων και η ακριβή υφή τους με το εξαίσιο μπροκάρ μανίκι. Ένας Νέος με το κόκκινο καπέλο επιβεβαιώνει τη δύναμη του χρώματος του Τιτσιάνο. Η οπτική συγκίνηση από το ξάφνιασμα μιας άλλης κατάστασης, βίαιης, δημιουργείται στο θέμα με έναν Μπράβο της εποχής 1520-1522.

(Υ.Γ. Θα διασταυρωθούμε, λοιπόν, στην Έκθεση Τιτσιάνο;)